نام و لقب مبارک

نام شریف آن بزرگوار فاطمه و القاب ایشان «معصومه»، «ستى»، و «فاطمه کبرى» است. پدرش حضرت موسى بن جعفر علیهماالسلام و مادرش نجمه خاتون مادر حضرت رضا علیه السلام است.

از ولادت تا هجرت
آن حضرت اول ذى القعده سال ۱۷۳هـ.ق در مدینه منوره به دنیا آمدند. و در سن ۲۸ سالگى در روز دهم(۱) یا دوازدهم(۲) ربیع الثانى سال ۲۰۱هـ.ق در شهر قم از دنیا رفتند.

سفر به شهر مقدس قم
در سال ۲۰۰هـ.ق و یک سال پس از سفر تبعیدگونه حضرت رضا علیه السلام به شهر «مرو» حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام همراه عده‌اى از برادران خود براى دیدار برادر و تجدید عهد با امام زمان خویش راهى دیار غربت شد. در طول راه به شهر ساوه رسیدند، ولى از آنجا که در آن زمان مردم ساوه از مخالفین اهل‌بیت علیهم السلام بودند با ماموران حکومتى همراهى نموده و با همراهان حضرت وارد نبرد و جنگ شدند که عده‌اى از همراهان حضرت در این حادثه غم‌انگیز به شهادت رسیدند.(۳) حضرت در حالى که از غم و حزن بسیار بیمار بود با احساس ناامنى در شهر ساوه فرمود: مرا به شهر قم ببرید,، زیرا از پدرم شنیدم که فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ما مى‌باشد(۴)؛ سپس حضرت به طرف قم حرکت نمود.
بزرگان قم وقتى از این خبر مسرت‌بخش مطلع شدند به استقبال آن حضرت شتافتند و در حالى که «موسى بن الخزرج» بزرگ خاندان «اشعرى»، زمام شتر آن مکرمه را به دوش مى‌کشید؛ ایشان در میان شور و احساسات مردم قم وارد آن شهر مقدس شد و در منزل شخصى «موسى بن الخزرج» اجلال نزول فرمود.(۵) آن بزرگوار هفده روز در شهر ولایت و امامت به سر برد و در این مدت مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار متعال بود و واپسین روزهاى عمر پربرکت خویش را با خضوع و خشوع در برابر ذات پاک الهى به پایان رساند.

حضرت معصومه علیهاالسلام در حالى که از غم و حزن بسیار بیمار بود با احساس ناامنى در شهر ساوه فرمود: مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ما مى‌باشد؛ سپس حضرت به طرف قم حرکت نمود.

غروب مهتاب در شهر ستارگان
سرانجام آن همه شوق و شور و شعف «از اجلال نزول کوکب ولایت و توفیق زیارت بانویى از تبار فاطمه اطهر»، با افول نجمه آسمان عصمت و طهارت، مبدل به دنیایى از حزن و اندوه شد، و این غروب غم انگیز عاشقان امامت و ولایت را در سوگ و عزا نشاند.
در رابطه با علت بیماری نابهنگام حضرت و مرگ زودرس آن بزرگوار گفته شده است(۶) که زنى در شهر ساوه ایشان را مسموم نمود که این مطلب با توجه به درگیرى دشمنان اهل‌بیت با همراهان حضرت و شهادت عده‌اى از آنها «در ساوه» و جو نامساعد آن شهر و حرکت نابهنگام آن بزرگوار در حال بیماری به سوى شهر قم، مطلبى قابل قبول مى‌تواند باشد.
آرى آن حضرت که مى‌رفت زینب‌وار با سفر پر برکتش سند گویایى بر حقانیت امامت رهبران راستین و افشاگر چهره نفاق و تزویر مامونى باشد، و همانند قهرمان کربلا پیام‌آور خون سرخ برادرى باشد که این بار مزورانه به قتلگاه (بنى‌عباس) برده مى‌شد، ناگاه تقدیر الهى بر این شد که مرقد آن بزرگ حامى خط ولایت و امامت براى همیشه تاریخ، فریادگر مبارزه با ظلم و بى‌عدالتى ستم پیشگان دوران و الهام بخش پیروان راستین تشیع علوى در طول قرون و اعصار باشد.

مراسم دفن کریمه اهل‌بیت علیهم السلام
بعد از وفات شفیعه روز جزا، آن حضرت را غسل داده و کفن نمودند سپس به سوى قبرستان «بابلان» تشیع کردند ولى به هنگام دفن آن بزرگوار «به خاطر نبودن محرم»، «آل سع» دچار مشکل شدند و سرانجام تصمیم گرفتند که پیرمردى به نام « قادر» این کار را انجام دهد.
ولى قادر و حتى بزرگان و صلحاء شیعه قم هم، لایق نبودند عهده‌دار این امر مهم شوند؛ چرا که معصومه اهل‌بیت را باید امام معصوم به خاک سپارد.
مردم منتظر آمدن «آن پیرمرد صالح» بودند، که ناگهان دو سواره را دیدند که از سمت ریگزار به سوى آنان مى‌آیند وقتى نزدیک جنازه رسیدند، پیاده شده و بر جنازه نماز خواندند و جسم پاک ریحانه رسول خدا صلی الله علیه و آله را در داخل سردابى «که از قبل آماده شده بود» دفن کردند و بدون این که با کسى تکلمى نمایند، سوار شده و رفتند، و کسى هم آنها را نشناخت.(۷) به قول یکى از بزرگان هیچ بعید نیست که این دو بزرگوار، امامان معصومى باشند که براى این امر مهم به قم آمدند.
پس از به پایان رسیدن مراسم دفن، موسى بن الخزرج سایبانى از حصیر و بوریا بر قبر شریف آن بزرگوار برافراشت و این سایبان برقرار بود تا زمانى که حضرت زینب سلام الله علیها، دختر امام جواد علیه السلام وارد قم شدند و قبه‌اى آجرى بر آن مرقد مطهر بنا کردند.(۸)
و بدین سان تربت پاک آن بانوى بزرگ اسلام قبله‌گاه قلوب ارداتمندان به اهل‌بیت علیهم‌السلام و دارالشفاى دلسوختگان عاشق ولایت و امامت شد.
قم و حضرت معصومه سلام الله علیها در احادیث
* امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرماید:
سلام بر مردم قم، خداوند شهرهای آنان را با باران سیراب می‌کند، و برکت‌ها را بر آنان نازل می‌کند، و بدی‌های آنان را به خوبی تبدیل می‌کند، آنها اهل رکوع و سجود و قیام و قعود هستند، آنان فقیه و دانشمند هستند، آنان اهل درک حقایق و روایات و عبادت نیکو هستند.(۹)
* امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرماید:
بهشت دارای هشت در است و یکی از آنها برای مردم قم است، و آنان در میان مردم سایر شهرها بهترین شیعیان ما هستند، خداوند ولایت ما را در طینت آنان قرار داد.(۱۰)
امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرماید:
برای قم فرشته‌ای است که بال‌هایش را بر آن گسترده است، هیچ ستمگری قصد بد به قم نمی‌کند مگر این که خداوند او را ذوب می‌کند همانند ذوب شدن نمک در آب.(۱۱)
* عفان بصری می‌گوید: امام جعفر صادق علیه السلام به من فرمودند:
می‌دانی چرا قم نامیده شد؟ گفتم: خدا و پیامبرش و شما آگاه‌ترید. فرمود: قم نامیده شد چون اهل آن با قائم آل محمد صلی الله علیه و آله همراه می‌شوند و با او قیام می‌کنند و او را یاری می‌کنند و استوار خواهند بود.(۱۲)

رواق دختر موسى بن جعفر است اینجا حریم فاطمه بنت پیمبر است اینجا
در بهشت برین گر طلب کنى به خدا ببوس با ادب آن را که آن در است اینجا
زمین قم به مثل چون صدف بود آرى وجود حضرت معصومه گوهر است اینجا

پی‌نوشت‌ها:
۱- وسیله المعصومیه، ص ۶۵، به نقل از نزهه الابرار.
۲- مستدرک سفینه البحار، ج ۸، ص ۲۵۸٫
۳- زندگى حضرت معصومه، نوشته آقاى منصورى، ص ۱۴٫ به نقل از ریاض الانساب، تالیف ملک الکتاب شیرازى.
۴- دریاى سخن، تالیف سقازاده تبریزى، ص ۱۲ به نقل از ودیعه آل محمد، نوشته آقاى انصارى.
۵- تاریخ قدیم قم، ص ۲۱۳٫
۶- وسیله المعصومیه، نوشته میرزا ابوطالب بیوک، ص ۶۸، الحیاه السیاسیه للامام الرضا علیه السلام، نوشته جعفر مرتضى العاملى، ص ۴۲۸٫
۷- تاریخ قدیم قم، ص ۲۱۴٫
۸- سفینه البحار، ج ۲، ص ۳۷۶٫
۹- بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۷٫
۱۰- بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶٫
۱۱- بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۷٫
۱۲- بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶٫